Dag 37

Vive le camino! Aflevering 37.

Zien.

Elke indruk laat een afdruk na. Zien is nooit passief, als waarnemen vanaf de zijlijn. Zien is daarentegen altijd een ingrijpende actie. Zoals je niet over zand kunt stappen zonder voetsporen of in water kunt zwemmen zonder rimpels te creëren. De mens en de wereld zijn één. Hegel wist dat: ontdek je een these, zal al vlug een antithese opduiken en de synthese die daaruit ontspringt vormt een nieuwe these voor de al anticiperende antithese. Kwantumfysici weten het ook: waterkristallen reageren op menselijke emoties en fotonen veranderen van deeltjes in golven van zodra ze door het menselijk oog worden bestudeerd. Als jij je plots bewust bent van een fenomeen in de wereld (dus als je even echt aan het zien bent), is de wereld zich bewust van het feit dat jij bewust kijkt en past die zich onmiddellijk aan. Daardoor is die ongrijpbaar. Wij zien zoals vliegende vissen. Zien is een daad van verzet.

Dat moet Van Gogh ook zo hebben aangevoeld. Hij keerde zich af van die landschapsschilders met hun koeien en velden en appelen en peren en boeren en boerinnen. Hij zag, zocht een diepere laag van de werkelijkheid. Zoals alleen de steengoede straatverkopers van karikaturisten op vijf minuten tijd een schets van je maken waar je hard om moet lachen tot je het over vijftig jaar uit een schuif opdiept en stomverbaasd vaststelt dat jouw doorleefde gelaatstrekken en die karikatuur als twee druppels water op elkaar zijn gaan lijken.

Wij, mensen, beschouwen onszelf te vaak als de maat der dingen, de norm. We vergeten dat wij in voortdurende wisselwerking staan met de wereld. Veel meer dan onderwerpen, zijn wij lijdende of meewerkende voorwerpen.

De Franse taal illustreert dit krachtiger dan onze moedertaal:

Ik mis de wereld. (These)
Le monde me manque. (Antithese)

De synthese zit hem in de vergelijking. En zo hoort het ook:

Ik zie de wereld.
Le monde me voit.

Van Gogh sprak naast zijn moedertaal ook vloeiend Frans. Voelde hij zich als hij schilderde lijdend voorwerp of meewerkend voorwerp? En wat gaf dat bij zijn zelfportretten?

Je me manque.
Je me vois.